[Interview] Janneke van Heugten: VIDM helpt journalisten om buiten hun eigen kring deskundigen te vinden
Janneke van Heugten is oprichter van het platform VIDM, Vaker in de Media. Ze pleit voor meer diversiteit van deskundigen in de publiciteit, onder meer bij de omroepen, en organiseert samen met ZijSpreekt de Vrouw In De Media Awards. We spreken haar over diversiteit in de media.
Hallo Janneke, hoe gaat het met je?
De coronacrisis heeft ook bij mij gezorgd dat ik mijn werkprocessen anders moest gaan inrichten. Een vernieuwing van VIDM stond al in de planning. Corona heeft mij een zetje gegeven in een richting waar ik al een tijdje heen moest. Niet verassend is alles nu online. Journalisten konden al gratis gebruikmaken van onze dienst, maar we hebben de basisfunctionaliteit nu ook gratis voor deskundigen gemaakt. Een risico, want zonder inkomsten kan het platform niet in de lucht blijven. Maar zeker ook met het oog op ons maatschappelijk doel lijkt deze verandering goed uit te pakken.
Waarom heb je VIDM opgericht?
In 2008 kwam uit onderzoek dat mannen vijf keer vaker dan vrouwen aan het woord komen in kranten. En van alle deskundigen in kranten was maar 12 procent vrouw. You can’t be what you can’t see. Representatie doet er toe. Ik had toen een pr-bureau voor vrouwelijke ondernemers. Van redacties kreeg ik vaak terug: we willen wel meer vrouwen aan het woord laten, maar ze zijn er nauwelijks. Met mijn platform wil ik het journalisten makkelijk maken om buiten hun eigen kring nieuwe deskundigen te vinden. In het begin richtte ik mij vooral op het genderverhaal. Daar komt de Vrouw in de Media Award vandaan. Vanaf 2013 zet ik mij in voor een bredere diversiteit. Want ook zwarte mannen komen vrij eenzijdig in de media. We hebben gewoon een ruimere diversiteit aan rolmodellen nodig. En meer verschillende deskundigen verdienen de kans om het nieuws vanuit hun expertise te duiden. Het gaat dus om het bevorderen van een realistische afspiegeling van de maatschappij in de media en het doorbreken dat journalisten in hun eigen cirkel blijven zoeken naar deskundigen.
Wat doet het platform allemaal? En wat is het Mediaplatform VIDM?
Iemand zei laatst tegen mij: eigenlijk ben jij een soort blind-datingsite tussen journalisten en deskundigen. Ik snap die opmerking wel. Journalisten kunnen laagdrempelig een oproep versturen naar deskundigen. VIDM deelt dit met deskundigen die aansluiten bij het onderwerp van het artikel of het item waar de journalist of redacteur aan werkt. Als de deskundige binnen de deadline beschikbaar is om vragen over het onderwerp te beantwoorden, reageert zij of hij rechtstreeks naar de journalist of redacteur. De service gericht op het bevorderen van een bredere diversiteit aan potentiële interviewkandidaten is gratis voor journalisten en deskundigen.
Journalisten zijn vaak bang dat ze daarna een stortvloed aan reacties in de mail krijgen, maar in praktijk reageren gemiddeld drie deskundigen. De journalist is natuurlijk vrij om te kijken welke deskundige het best aansluit.
Daarnaast organiseren we wekelijks een online Medialunch, waarin deskundigen vragen kunnen stellen aan mijn mediagast. Met de Medialunch haalt VIDM drempels weg bij deskundigen die vaker en beter in de media willen komen, maar nog zoekende zijn welke stappen ze hierin kunnen zetten.
De mailboxen van journalisten zitten te vol met mailtjes waar ze niets aan hebben. Met de Medialunches probeer ik de behoeftes vanuit de journalistiek duidelijk te maken. Mediagasten die hier onder anderen al aan hebben meegewerkt zijn hoofdredacteur ANP Freek Staps, hoofdredacteur AD Rennie Rijpma, chef Mezza Sara van Gorp, hoofdredacteur EenVandaag René van Brakel, adjunct-hoofdredacteur RTL Nieuws Ilse Openneer, eindredacteur en presentator RTL Z Ann-Lynn Hamelink, hoofdredacteur Friesch Dagblad Ria Kraa en columnist/schrijver Roos Schlikker.
Je organiseert ook een award-uitreiking, vertel daar eens wat meer over?
Ieder jaar organiseren Sprekersbureau ZijSpreekt en Mediaplatform Vaker in de Media (VIDM) de Vrouw in de Media Awards. Met de awards willen we vrouwelijke experts en rolmodellen aanmoedigen om zichtbaar in de media te zijn en redacties aanmoedigen om hen vaker dat podium te bieden. Naast de landelijke Vrouw in de Media Award is er ook een Vrouw in de Media Award per provincie. Tot 20 december 2021 kunnen kandidaten voor de Vrouw in de Media Awards via Vrouwindemedia.nl worden voorgedragen. Bij de voordracht kan gedacht worden aan deskundige vrouwen, actief in de categorieën openbaar bestuur, gezondheidszorg, sport, cultuur & media, onderwijs & wetenschap, justitie & openbare orde, bedrijfsleven, ondernemers, politiek, goede doelen. Vrouwen die regelmatig en/of op indrukwekkende wijze in beeld waren in 2021. Per provincie zal er een selectie van 5 finalisten gemaakt worden. In januari 2022 worden de finalisten bekend gemaakt. Daarna kan er op hen door het publiek worden gestemd. Voor de landelijke award maakt de jury bestaande uit Marianne Verhoeven (hoofdredacteur maandblad Opzij en voorzitter van de jury), Ann-Lynn Hamelink (eindredacteur/presentatrice RTL-Z) en Maria Punch (stemcoach, presentatietrainer BNR-radio) een keuze uit de drie experts die de meeste stemmen kregen.
Hoofdeconoom ING Nederland Marieke Blom won de laatste Vrouw in de Media Award. Eerder werd de award gewonnen door onder anderen Daphne Schippers (2016), longarts Wanda de Kanter (2015 en 2014), Arabist Petra Stienen (2011), de politici Femke Halsema (2010) en Neelie Kroes (2009).
We proberen de regionale awards altijd bij de regionale omroepen uit te reiken. Menig winnaar werd op die manier ook ontdekt en teruggevraagd om deel te nemen aan studiogesprekken. Zoals Instagramdokter Heleen Lameijer, winnaar Vrouw in de Media Award Groningen 2019. Ze schoof na de prijsoverhandiging aan in het rtv-nieuwsprogramma van RTV Noord en wordt sindsdien regelmatig uitgenodigd om haar expertise te delen.
Wat en hoe moet er wat jou betreft veranderen in de media wat betreft de rol van vrouwen en minderheden?
De talkshows van de publieke omroep worden met publieksgeld betaald. Samen met ZijSpreekt pleitte ik daarom in Trouw voor wetgeving die het verplicht stelt om achtergrond en sekse bij te houden van de gasten aan tafel. In Zweden is dat al bij kranten het geval. Daar leidt het tot de bewustwording dat ze het helemaal niet zo goed doen, al denken de talkshows zelf van wel als je hen ernaar vraagt. Daarnaast gaat het er ook om hoe je iemand een podium geeft.
Ik sprak ooit voor een groep zwarte advocaten. Waar hun terechte irritatie zat, was dat ze vaak alleen door journalisten en redacteuren worden gevraagd om mee te praten over etnische vraagstukken. Maar zodra het over hun vak gaat, worden hun witte collega’s door redacties gebeld. Als vrouwen in verhalen voorkomen, gaat het vaker om hun privéleven of hun rol in het gezin dan om hun (professionele) expertise. Stel dat je een econoom hebt met een fysieke beperking, dan zal zij of hij eerder gevraagd worden om mee te praten over inclusie dan over economie. Ik hoop dat journalisten wat blinder worden en meer afgaan op expertise in plaats van wat ze in de eerste plaats zien. Ik ben ervan overtuigd dat journalisten dat ook willen, maar dat de blinde vlekken (zoals zo mooi besproken wordt in de Bonte Was Podcast) onder tijdsdruk hardnekkig zijn. Daarom is het ook goed dat journalisten niet zien wie hun oproep via vidm.nl/journalist ontvangt. Als de journalist de reacties op zijn oproep binnen krijgt, zal in eerste plaats aandacht gaan naar de inhoud.
Wat zijn je plannen voor 2021?
We hebben een vernieuwing van het platform achter de rug, het oproepensysteem is verbeterd door nog meer naar de wensen van journalisten te luisteren. Op dit moment zijn de voorbereidingen voor de Vrouw in de Media Awards in volle gang. Zo organiseren we een online Medialunchmarathon door alle provincies heen waarbij de focus ligt om vrouwelijke deskundigen en regionale omroepen samen te brengen.
We krijgen regelmatig de vraag van deskundigen of we kunnen helpen bij het schrijven van een persbericht. Daar hebben we een oplossing voor bedacht.
Journalisten kunnen vanaf 9 november 2021 in hun VIDM-profiel aangeven of ze ook in te huren zijn als tekstschrijver. Bijvoorbeeld voor het schrijven van persberichten of opiniestukken. De deskundige kan dan rechtstreeks contact opnemen.
Wat is het laatste nieuws?
We hebben net de grens van 1500 aangesloten deskundigen bereikt. Dat is sinds de vernieuwing van het platform een verdubbeling. Er zijn nog een paar categorieën waar we nog deskundigen voor zoeken, maar de verwachting is dat in 2022 ook die laatste categorieën voller zitten. In 2013 noemde het European Institute for Gender Equality mijn platform de meest innovatieve tool van Europa om tot meer gendergelijkheid in de media te komen. Eigenlijk heb ik pas dit jaar het gevoel dat ik die woorden mag verzilveren en mij eindelijk trots mag voelen op het platform waar ik aan zal blijven bouwen.
Foto: Carola Doornbos
Volg het Nederlands MediaNetwerk op Twitter
Volg het Nederlands MediaNetwerk op Facebook
Word lid van de Nederlands MediaNetwerk Groep op LinkedIn
Vacatures in media- en marketingcommunicatie